Rusza rewitalizacja barczewskiej synagogi

Po blisko dwóch latach przygotowań: poszukiwania środków, uzgodnień, opracowywania dokumentacji w piątek, 6 października formalnie już rozpoczął się proces rewitalizacji siedziby Powiatowej Galerii „Synagoga” – zabytkowego budynku dawnej żydowskiej bożnicy w Barczewie. W Starostwie Powiatowym w Olsztynie podpisane zostały umowy dotyczące pierwszego etapu prac.

– Zakres robót na tym etapie jest spory, bo mówimy nie tylko o generalnym remoncie samego budynku – od fundamentów po dach, ale i o nowych przyłączach mediów, które muszą się w nim znaleźć, aby galeria mogła funkcjonować przez cały rok  – mówi Andrzej Abako, starosta olsztyński.

Synagoga będzie miała praktycznie nowy dach, wzmocnione fundamenty, nowe przyłącza i instalacje wodociągowo-kanalizacyjne oraz elektryczne. Równocześnie, także pod nadzorem konserwatorskim, prowadzone będą roboty budowlane i prace restauratorskie w jej wnętrzu. Obiekt wpisany jest bowiem do rejestru zabytków. Zmieni się także jej otoczenie – usunięte zostaną niektóre drzewa rosnące na posesji, remont przejdzie także istniejąca współczesna przybudówka.

Dokumentację opracowała firma STUDIO FORMAT Agata Wojciechowska-Grygo, prace budowlano-konserwatorskie wykona Przedsiębiorstwo Budowlane „Skorłutowski”, a funkcję inspektora nadzoru pełnić będzie Biuro Inżynierskie ORION Krzysztof Piasecki.

Koszt prac związany z pierwszym etapem rewitalizacji barczewskiej synagogi to 2,276 mln zł. W „mniejszej połowie” wydatki z nimi związane pokryte zostaną z grantu Fundacji Most the Most. Milion złotych to nagroda, jaką zdobyli mieszkańcy regionu, biorąc udział w ubiegłorocznej edycji konkursu „Nasz zabytek” organizowanego przez tę Fundację.

„Większa połowa” – pochodzić będzie z budżetu Powiatu – jej właściciela. Prace ruszą już za kilka dni i potrwają do lipca przyszłego roku.

W 2024 roku rozpocznie się drugi etap prac – adaptacja obiektu na potrzeby działalności kulturalnej. Środki na jego realizację w postaci wstępnej promesy Powiat Olsztyński otrzymał w lipcu tego roku z Rządowego Program Ochrony Zabytków. Przyznana kwota 1,274 mln zł ma pokryć 98 proc. planowanych kosztów. Powiat zobowiązał się do zapewnienia reszty środków.

Dawna żydowska bożnica, a obecnie Powiatowa Galeria „Synagoga” w Barczewie powinna ponownie szeroko otworzyć swoje zrewitalizowane podwoje pod koniec 2025.

– W nowych, komfortowych warunkach będziemy mogli wydłużyć na cały rok, a tym samym i rozszerzyć zakres dotychczasowej działalności Galerii, która jest świadectwem wielokulturowej i bogatej historii Warmii – dodaje A. Abako.

Barczewska synagoga powstała w połowie XIX wieku. Z tamtych czasów zachowała się ozdobna fasada i duże, zaokrąglone okna. Na piętrze zachował się również babiniec z drewnianą balustradą, podpierany dwoma słupami oraz praktycznie cały sprzęt liturgiczny z księgami. W 1937 roku barczewska gmina żydowska sprzedała synagogę osobom prywatnym, dzięki temu przetrwała i nie została zniszczona podczas nocy kryształowej. W czasie II wojny światowej hitlerowcy urządzili w budynku więzienie. Po wojnie obiekt stał dłuższy czas nieużytkowany i niszczał. W latach 1976-1978 przeprowadzono tam gruntowny remont i urządzono oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, a następnie Centrum Tkactwa Warmii i Mazur, kierowane przez Barbarę Hulanicką. Wtedy obiektem zaopiekowało się Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze” w Olsztynie, które prowadzi tu Galerię Sztuki „Synagoga”. Od 2021 roku jej właścicielem jest Powiat Olsztyński.